«Heriotza ez dugu beldur izan behar, garen bitartean,
heriotza ez da, eta heriotza denean, gu ez gara «
Antonio Machado
Urtebete igaro da Pilarri agur esan genionetik. Urtebete, bere arrebei agur esan ondoren, azken aldiz gelara igo zela.
Azken hilabeteetan bere gela izan zenaren ohean etzanda gogoratzen dut. Gogoan dut nola aukeratu zuen jantzi beharreko alkandora, zain-bideak jartzea erraztuko zuena.
Gogoan dut berak une horretarako aukeratu zuen musika entzuten zela: Nino Bravoren «Al partir un beso y una flor», nahiz eta aste batzuk lehenago, deliberazio prozesuan zehar, berak «ez zuela erromantizismorik nahi» esan, amaierarako musikarik nahi ote zuen galdetzean.
Entzun, elkartu eta hausnarketarako hilabeteak izan ziren, bizi zen egoitzan bisitatzen nuen bakoitzean. Beti psikologoarekin batera, bere sufrimenduari buruz hitz egiten, ulertzen eta baliozkotzen. Jasanezina zen berarentzat, eta horregatik eskatu zuen hiltzeko laguntza. Iktusa izan zuenetik, hainbat alditan eskatu zuen hiltzeko laguntza. Lehenengo ospitalean, gero azpiakutuen ospitalean, eta baita azken hilabeteak bizitzen eman zituen egoitzan ere.
Azkenean, hiltzeko laguntza-eskaera niri heldu zitzaidan, aldez aurretiko ezezkoez jabeturik, zalantzarik gabe onartu nuen, eta agian behar beste pentsatu gabe. Gure lehen topaketan, bere istorioa kontatu zidan, eta nik arretaz entzun nion, zentzu guztiekin. Jakitun nintzen txosten bat egin behar nuela bere kontakizunarekin, bere sufrimendu eta minak jasoko zituena. Horregatik eskatu nion elkarrizketa grabatzeko baimena, horrela, oharrik hartu behar ez izateko eta nire arreta osoa zentzumen guztiekin eskaintzeko. Ulertu nuen, ulertu nion, eta aurrera egitea erabaki nuen. Gogoan dut ez zuela hitz hura esan, eta entzute luze baten ondoren, azkenean aipamen bat egin nion. «Deigarria egiten zait ez duzula eutanasia hitza esan, arrazoiren bat dago?» «Ez, ez dut arazorik, hori eutanasia». Ez dakit zergatik, baina argitu beharra neukan, lehen bisita horretan eta ondorengo guztietan: «Pilar badakizu edozein unetan geldi dezakezula hau, zuk markatzen dituzu denborak, zu zara protagonista». Gabonak iritsi ziren, eta hala egin zuen, denbora eskatu zigun. Haren iragana eta historia ezagutzeak lagundu zigun ulertzen aita eta ama Gabonetan hil zitzaizkiela, eta garai tristea eta gogorra zela familian. Ulertu nuen ez zuela beste kapitulu beltz bat gehitu nahi familiaren historiari. Denbora ere nahi zuen ahizpek babes ziezaioten. Izan ere, maite duzun norbaiten, galdu behar duzun norbaiten, hiltzeko erabakia babestea ez baita batere erraza.
Urtebete igaro da arrebei agur esan ondoren azken aldiz gelara igo zenetik. Urte bete, otsailaren 8 hartatik, ohean etzanda, Al partir kanta entzuten zen bitartean, Pilarrek esan zigula: «Urte askotan ez nintzen hain gustura sentitzen». Eta horrela hil zen, horrela amaitu zen. Berak aukeratutako amaiera.
Joan ondoren, hil ondoren, bere historia hainbat lekutan kontatzea erabaki genuen, espazio profesionaletan, komunikabideetan. Hala nahi izan zuten, eta hala adierazi zuten bai berak eta bai bere ahizpek, bere istorioa lagungarri izan zedin, beste pertsona batzuei hiltzen laguntzeko.
Orain, Pilarrek bizirik jarraitzen du bere ahizpen oroimenetan, eta baita gureetan ere, bere amaiera idazten lagundu genion pertsonengan. Nola bizi nahi zuen eta noiz hil erabaki zuen emakume ausarta oroitzen dut.
«Zergatik dira hain gaixo gutxi heriotza on gisa kalifikatuko litzatekeena daukatenak? Zer da heriotza on bat? Zer hiltzeko modu nahi dugu guretzat eta gure maiteentzat? Lagunekin eta lankideekin hitz eginez, egiaztatu dut askok heriotza berezi batean parte hartzea deskriba dezaketela, hilzorian dagoenak prozesua kontrolatzen eta antolatzen duela eta halako duintasun eta lasaitasunez hiltzen dela dirudienean, non inguruko guztiak, medikua barne, egoera horren bizipenarengatik pribilegiatuak sentitzen baitira eta, nolabait berezi, egoera horrek aberastuak. Hala ere, harrigarria da zein ezohikoak diren heriotza horiek «.
Iona Heath. Ayudar a morir.
LA HISTORIA DE PILAR
Ha pasado un año.
Ha pasado un año desde que nos despedimos de Pilar. La recuerdo tumbada en la cama de la que había sido su habitación los últimos meses, tras haber elegido la camisa que ponerse, una que facilitara la colación de las vías venosas.
Sonaba la música que ella había elegido: “Al partir un beso y una flor” de Nino Bravo, pese a que semanas antes durante el proceso de deliberación hubiese dicho que ella “no quería romanticismos” al preguntarle si quería algún tipo de música.
Fueron meses de deliberación, múltiples visitas a la residencia en la que vivía, junto a la psicóloga conversando, entendiendo y validando sobre su sufrimiento. Insoportable para ella, lo que propició su solicitud de ayuda para morir.
En nuestro primer encuentro, en la que me contó su historia que escuché con toda mi atención, con todos los sentidos, no pronunció la palabra, y tras una larga escucha, finalmente le hice una alusión. “Me llama la atención que no has pronunciado la palabra eutanasia, hay algún motivo?” “No, no tengo ningún problema, eso eutanasia”. Yo necesitaba clarificarlo, en esa primera visita y en todas las posteriores: “Pilar ya sabes que en cualquier momento puedes parar esto, tú marcas los tiempos, tú eres la protagonista”. Y de hecho, llegaron las navidades, y así lo hizo.
Sigue viva en las memorias de sus hermanas, y también en las
nuestras. Una mujer valiente que decidió cómo quería vivir y cuando
morir.